Hlustað á hafið

Þegar ég kem út á nóttunni þá tek ég alltaf eftir því hvaðan hljóðin koma og hvernig þau eru. Það er aðalatriðið en þar næst er sjávarlagið og útlit loftsins

Bjarni formaður í Höfnum

Föstudaginn 1. júní opnaði Byggðasafn Reykjanesbæjar sýninguna Hlustað á hafið í Duus Safnahúsum. Sýningin er sú fyrri af tveimur sem sett verður upp á 40 ára afmæli safnsins og verður opin til 19. ágúst. Í nóvember verður síðan opnuð sérstök afmælissýning safnsins.

Sýningin fjallar um náin tengsl sjómanna árabátatímans við hafið umhverfis Reykjanesið. Sýningunni er ætlað að veita örlitla innsýn í þann heim sem hafið var, stundum blítt og létt, en kannski oftar úfið og krafðist reglulega mannfórna. Á sýningunni er m.a. tveggja manna far í fullri stærð sem smíðað var eftir fyrstu nákvæmu teikningunni af slíkum bát frá 1772.

Íbúar þessa svæðis áttu allt sitt undir hafinu og því sem sjórinn gaf. Undir yfirborðinu var gullkistan sem sjómenn sóttu lífsviðurværið í, án auðugra fiskimiða nærri landi hefði svæðið trauðla haldist í byggð. Keflavík varð snemma kaupstaður og öll verslun byggði á útflutningi fiskafurða. Formenn bátanna urðu að læra að hlusta á hafið og rýna í sjólag og skýjafar til að meta hvort óhætt væri að róa. Þeir sem fremstir voru í þessum fræðum kunnu svo vel á sjólagið, að þeir vissu nákvæmlega eftir breytileika þess hvar þeir voru staddir hverju sinni, þótt að svo dimmt væri að rétt sást út fyrir borðstokkinn. En jafnvel þótt sjávarhljóðið við ströndina hafi reynst mörgum öruggur veðurviti var sóknin á árabátum oft varasöm, ekki síst þegar róið var á vetrarvertíðinni.

Um sýninguna

Veðurlýsingar og einstök orð um veðurfar voru tekin úr ritunum Svalheimamenn og Útnesjamenn eftir Jón Thorarensen. Við gerð sýningarinnar var einnig stuðst við bækurnar Frá Suðurnesjum – Frásagnir frá liðinni tíð,  Saga Njarðvíkur eftir Kristján Sveinsson, Saga Keflavíkur eftir Bjarna Guðmarsson og Íslenskir sjávarhættir eftir Lúðvík Kristjánsson.

Sýningarstjórn og hönnun: Eiríkur P. Jörundsson, safnstjóri Byggðasafns Reykjanesbæjar.

Smíði árabáts: Haukur Aðalsteinsson

Myndbandsgerð: Hallur Örn Árnason
Ljósmyndir: Oddgeir Karlsson.