Nánar um sýninguna Á milli tveggja heima

Á milli tveggja heima. Á fortíðin erindi við framtíðina? Sýning opnuð 11 júní 2004 í Gryfjunni Duushúsum og stóð hún í eitt ár. Hönnuður sýningarinar var Björn G. Björnsson

Reykjanesbær er landamærabær, hér mætast Evrópa og Ameríka, í jarðfræðilegum skilningi og hér eru landamæri Íslands og umheimsins. Hvernig á að miðla sögu svona staðar? Hverju á að safna? Hvað á að varðveita handa komandi kynslóðum?

Á fortíðin erindi við framtíðina?

Sýningin var hugsuð sem kynning á fjölbreyttum safnkosti Byggða-safnsins og til að opna umræðu um það hverju eigi að safna og hverju ekki. Hér á borðinu eru miðar sem gestir geta skrifað á og lýst skoðun sinni, almennt eða um einstök atriði. Það mun hjálpa okkur mikið að fá viðbrögð frá gestum okkar í þeirri stefnumótun sem nú stendur yfir fyrir safnið.

Sýningartextunum er ætlað að gefa örlitla sýn á sögu svæðisins. Þeir byggja fyrst og fremst á eftirfarandi ritum:
Bjarni Guðmarsson: Saga Keflavíkur, Kristján Sveinsson: Saga Njarðvíkur og Jón Þ. Þór: Hafnir á Reykjanesi. Töluvert er til um sögu svæðisins og eru flest útgefin rit í vörslu Bókasafns Reykjanesbæjar sem heldur utan um margvíslegt efni tengt bæjarfélaginu í átthagadeild sinni. Bókasafnið er til húsa að Hafnargötu 57.

Á miðri síðustu öld voru Suðurnes í engu frábrugðin öðrum sjávarplássum á Íslandi; menn reru til fiskjar, ræktuðu sínar kartöflur og lífið gekk sinn gang. Skyndilega og án þess að íbúarnir væru spurðir, lenda þeir í miðpunkti mikilla atburða; heimsstyrjöld, hernám, herflugvöllur, varnarsvæði, alþjóðaflugvöllur með bandaríska hermenn í hliðinu og margir fá vinnu uppi á Velli. Síðan kemur kalt stríð og pólitíkin hverfist um Völlinn, “hermang” á Miðnesheiði, varnarlið, setulið, kröfuspjöld og Keflavíkurgöngur, Ísland úr Nató, herinn burt. Fyrsta Keflavíkurgangan var farin 19. júní 1960. Gangan hófst við hlið vallarins eða “hliði smánarinnar” eins og skrifað var í Þjóðviljann og gengið var til Reykjavíkur.

Þann 17. nóvember 1979 opnaði Byggðasafn Suðurnesja með formlegum hætti að Vatnsnesi. Vatnsnesið var annað af tveim húseignum sem Byggðasafnið fékk í morgungjöf, hitt er húsið Innri-Njarðvík. Það var Bjarnfríður Sigurðardóttir sem ánafnaði Vatnsnesið til eflingar safnamálum og kom það berlega í ljós hve miklu þessi höfðinglega gjöf skipti er safnið gat hafið rekstur aðeins ári eftir samþykki bæjarstjórna Keflavíkur og Njarðvíkur. Erfingjar Eggerts Jónssonar gáfu Njarðvíkurhúsið.

En saga safnsins er enn lengri. Þann 17. júní árið 1944 var Byggðasafn Keflavíkur stofnað af Ungmennafélagi Keflavíkur. Annan maí 1967 var skipuð nefnd um byggðasafn í Njarðvík. Fyrir áeggjan þjóðminjavarðar leituðu Njarðvíkingar eftir samstöðu sveitarfélaga á Suðurnesjum um rekstur byggðasafns. Áhugi var einhver en þó náðist aðeins samstaða með Keflvíkingum. Í október 1978 skrifa síðan bæjarstjórnir beggja undir samþykkt um rekstur byggðasafns. Árið 2002 var ákveðið að breyta nafni safnsins í Byggðasafn Reykjanesbæjar, enda skilgreinir það nafn betur starfssvæði safnsins.

Uppskeran eftir 25 ára starf er töluvert góður safnkostur muna og mynda. Grunnsýningar hafa verið settar upp í Vatnsnesi,  í Innri-Njarðvík,  Stekkjarkoti og í Bryggjuhúsi Duus Safnahúsa. Fjöldi sérsýninga hafa einnig verið settar upp utan safnhúsanna sem innan.

Safnið hefur staðið fyrir fornleifarannsókn í Vogi í Höfnum í samvinnu við Fornleifafræðistofuna og  komið að fornleifaskráningu í bæjarlandinu.

Fyrsti safnvörðurinn var Skafti Friðfinnsson,  síðar tók Guðleifur Sigurjónsson við sem forstöðumaður safnsins . Núverandi forstöðumaður er Sigrún Ásta Jónsdóttir.

Margir einstaklingar lögðu á sig ómælt erfiði til að berjast fyrir þessum málstað sem átti kannski ekki alltaf upp á pallborðið. Í Keflavík var það Helgi S. Jónsson sem leiddi starfið fyrir hönd UMFK með honum voru Skafti Friðfinnsson og Kristinn Pétursson. Frá Keflavíkurbæ komu þeir Ólafur A. Þorsteinsson og Guðleifur Sigurjónsson. Hilmar Jónsson bókavörður bættist fljótlega í hópinn. Í Njarðvík voru það Guðmundur A. Finnbogason, Áki Granz og Friðrik Ársæll Magnússon og síðar kom Oddbergur Eiríksson.