Þrettándinn

Þrettándinn er 6. janúar og er stytting á þrettándi dagur jóla og er almennt kallaður síðasti dagur jóla

Á Íslandi, fram til ársins 1770 , hvíldi á þrettándanum helgi og var hann almennur frídagur en það ár var hann afhelgaður, sem og þriðji í jólum, þriðji í páskum og þriðji í hvítasunnu, sem einnig höfðu verið helgi-og frídagar, þar sem konungi fannst íslensk alþýða hafa of mikið af almennum frídögum. Við það minnkaði mikið allt tilstand á þessum degi

Hérlendis hefur þrettándinn öðru fremur verið lokadagur jóla en eftir tímatalsbreytinguna árið 1700 munaði ekki miklu að hann bæri upp á sama dag og jólin hefðu annars byrjað samkvæmt gamla tímatalinu. Íslendingar undu því illa að færa jólin til með þessarri tímatalsbreytingu og var til dæmis í fyrsta almanakinu eftir tímatalsbreytinguna, sem Jón Árnason skálholtsbiskup gaf út 1707, sjö árum eftir breytinguna, merkt við 5. janúar sem „jóladagurinn gamli“ og var hann alveg fram um 1900 kallaður „gömlu jólin“. Sá ruglingur sem tímatalsbreytingin olli kann að valda því að sagnir, þjóðtrú og siðir um þrettándann, jól og nýársnótt svipar oft saman, sagnir eins og að kýr öðlist mannamál, selir kasti hamnum, að gott sé að sitja á krossgötum, leita spásagna og um vistaskipti álfa og huldufólks. Á þrettándanum fer Kertasníkir, síðastur jólasveina, frá mannabyggðum aftur til fjalla og þar með lýkur jólunum.

Algengt var að gera sér dagamun í lok jóla og einnig var þrettándinn einskonar varadagur fyrir útiskemmtanir ef veður brást um áramót. En nær eini siðurinn sem tengist þrettándanum í dag, eru útiskemmtanir með brennu, dansi og söng. Þar koma fram álfar, tröll, jólasveinar og aðrir slíkir. Fólk kemur saman við brennuna með kyndla, skýtur upp síðustu flugeldunum frá áramótunum og syngur saman áramóta og álfasöngva.


Heimild: Wikipedia.